Bohaterowie stycznia 1920 roku, czyli powrotu Bydgoszczy do Macierzy. To im Bydgoszcz zawdzięcza przyłączenie do Polski.

– Na pewno nie można pominąć doktora Jana Biziela. Dzisiaj mamy szpital Biziela, a mało kto pamięta, że był on prezesem Polskiej Rady Ludowej w Bydgoszczy w 1919 roku do momentu przejęcia Bydgoszczy przez Polaków. To postać niezwykle ważna – mówi dr Sławomir Łaniecki z Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bliskim współpracownikiem Biziela był Jan Teska, znany przede wszystkim jako wydawca Dziennika Bydgoskiego.

Za datę powrotu Bydgoszczy do Macierzy przyjmuje się 20 stycznia 1920 roku, gdy do miasta wkroczyły polskie oddziały wojskowe. Formalne przekazanie władzy z rąk niemieckiego burmistrza Hugo Wolffa odbyło się w ratuszu dzień wcześniej. – Głównym przejmującym był Jan Maciaszek, którego wyznaczono na Komisarza Generalnego rządu RP na miasto Bydgoszcz. Od razu został rekomendowany na pierwszego prezydenta wolnej Bydgoszczy – przypomina Łaniecki.

Od 1922 do 1930 roku prezydentem Bydgoszczy był z kolei mjr Bernard Śliwiński, który 20 stycznia wkroczył do miasta na czele 6 pułku Strzelców Wielkopolskich. – Z wojskowych nie można pominąć gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, jako dowódcy frontu wielkopolskiego. Jego oddziały przejmowały cały region i wkroczały także do Bydgoszczy – wskazuje Łaniecki. Historyk zauważa, że włączenia dokonywała bezpośrednio 2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich, (później 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty), którą dowodził płk Albin Jasiński. To on wydał rozkaz usunięcia wszystkich godeł i symboli pruskich w Bydgoszczy.

– Melchior Wierzbicki to wielki działacz polskich organizacji, tworzących władze polityczne, ale także te gospodarcze Bydgoszczy. Jego syn, Janusz, wydostał się z miasta i zaciągnął do Powstania Wielkopolskiego. Jest uważany za pierwszego poległego bydgoskiego powstańca – zginął pod Zbąszyniem – przekazuje Łaniecki.

Jak zauważa, w odzyskiwaniu niepodległości przez miasto niezwykłą rolę odgrywały też kręgi ziemiańskie, w tym właściciel majątku z miejscowości Kopaszewo pod Kościanem – Mieczysław Chłapowski.

– Reprezentował Naczelną Radę Ludową z Poznania w Bydgoszczy, do momentu przejęcia przez Polaków władzy. To była niezwykle ważna funkcja. W październiku 1939 roku hitlerowcy rozstrzelali go w Kościanie za jego wyjątkową postawę patriotyczną, wykazywaną także w Bydgoszczy – zaznacza historyk.

– Ksiądz Jan Filipak był związany z kilkoma kościołami w Bydgoszczy. Najważniejszą funkcję pełnił w kościele św. Trójcy, gdzie był zarządcą. To ważny doradca Biziela, Maciaszka i Wierzbickiego. W styczniu 1919 roku został pobity przez niemieckich funkcjonariuszy kolejowych na dworcu. Duchowny organizował zaopatrzenie i broń dla powstańców, które przerzucane były przez Rynarzewo, Zamość czy Brzozę – wskazuje kolejną postać Łaniecki.

Wśród ważnych postaci historyk wymienia też Stanisława Niesiołowskiego, działacza społecznego, który był pierwszym starostą bydgoskim po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Ślad po większości z wymienionych osób został na najważniejszych dokumentach dotyczących przejęcia Bydgoszczy z rąk niemieckich.

– To postaci z najwyższej wierchuszki. Było jeszcze dużo, dużo więcej takich osób, może mniej zasłużonych, ale także narażających swoje zdrowie i życie dla polskości Bydgoszczy, która odzwierciedlona została poprzez przyłączenie miasta do wolnej, niepodległej Polski – stwierdza Łaniecki.