Chcesz mieć zdrowe nerki? Dbaj o jelita! Doniosłe odkrycia na temat osi jelito-nerki pokazują, jak chronić się przed ich niewydolnością

Mikroorganizmy zamieszkujące jelito grube to środowisko, które ma różnorodny skład. U każdego człowieka jest on niepowtarzalny jak odcisk palca. Zależy przy tym od czynników takich, jak dieta, geny i środowisko. Zaburzenie równowagi mikroflory jelitowej nazywane jest dysbiozą i ma destrukcyjny wpływ na zdrowie innych narządów, m.in. mózgu, wątroby czy skóry, a także nerek.

Mikroorganizmy zamieszkujące jelito grube, określane także terminem mikrobiota, to złożony ekosystem liczący tryliony różnych gatunków. Pełni on niezbędne do życia funkcje, do których należy rola w trawieniu, wytwarzaniu składników odżywczych (m.in. witamin z grupy B) oraz rozwijaniu układu immunologicznego – w jelicie znajduje się de facto ok. 80 proc. wszystkich komórek odpornościowych.

Mikrobiom jelita grubego – ogół drobnoustrojów określany jako zbiór ich genów (co jest najłatwiejszym rozwiązaniem niż analiza ich gatunków, bo przeważają te nieznane) – przechodzi ciągłe przemiany szczególnie u dzieci, przez co jest u nich szczególnie podatny na zaburzenia.

Jak się okazuje, dysbioza mikroflory jelitowej sprzyja rozwojowi przewlekłej choroby (niewydolności) nerek. By dowiedzieć się więcej na temat tego związku, naukowcy rumuńscy poddali analizie dostępne prace na temat roli tzw. osi jelito-nerki, a wyniki swoich poszukiwań opisali na łamach „Nutrients”.

Dysbioza mikroflory jelitowej prowadzi do osłabienia integralności bariery jelitowej, co z kolei przyczynia się do przemieszczania bakterii i nagromadzenia ich toksycznych metabolitów, takich jak mocznik, siarczan p-krezylu (pCS) i siarczan indoksylu (IS). Procesy te, które mają podłoże zapalne, wywołują nadprodukcję przeciwciał, kompleksów immunologicznych (cząsteczek powstałych z połączenia antygenu z przeciwciałami) i czynników zapalnych, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniają się do uszkodzeń miąższu nerek.

Zrozumienie złożonego oddziaływania między mikroflorą jelit a zdrowie nerek to szybko rozwijająca się dziedzina badań, która może pomóc naukowcom w opracowaniu skutecznych interwencji leczniczych wspierających zdrowie jelita grubego takich, jak terapie mikrobiologiczne. Podawane w młodym wieku mogłyby zmniejszać ryzyko rozwoju w przyszłości kilku chorób i wspierać ogólne zdrowie.

Czytaj też: Jak zdrowie jelit wpływa na wątrobę?

Oś jelito-nerki, czyli dwukierunkowa zależność między mikroflorą jelita grubego i nerkami, ma dobitny wpływ na funkcjonowanie tych narządów, a także ryzyko rozwoju chorób. Co wiemy o tym działaniu?

U pacjentów z przewlekłą chorobą nerek występuje niedostateczna produkcja tlenku azotu (NO). Ten gazowy neuroprzekaźnik pełni wiele kluczowych funkcji w ciele, a jedną z nich jest regulacja ciśnienia krwi poprzez modulację tzw. transporterów sodu. Pojawiające się dowody wskazują na to, że niedobór NO powoduje wzrost ciśnienia z powodu zaburzeń układu renina-angiotensyna-aldosteron.

Dodatkowo gromadzące się toksyny mocznicowe zaburzają spoistość nabłonka jelita i działanie układu antyoksydacyjnego w organizmie. To tłumaczy prawdopodobnie, dlaczego pacjenci z przewlekłą niewydolnością nerek mają niższe wyniki badań poziomu enzymów antyoksydacyjnych we krwi, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa cynkowo-miedziowa. Pod wpływem negatywnego działania toksyn mocznicowych na wzrost dobroczynnych mikrobów jelitowych u pacjentów z chorobą nerek występują mniejsze liczby dobroczynnych bakterii z rodzajów Bifidobacterium i Lactobacillus.

Uważa się, że źródłem wczesnych zaburzeń w mikroflorze jelitowej dziecka jest słabej jakości diety matki podczas ciąży lub ekspozycja na toksyny podczas rozwoju płodu. Takie maluchy rodzą się z niską liczbą nefronów (jednostek filtrujących). To sprawia, że w późniejszym życiu są podatne na rozwój przewlekłej choroby nerek i nadciśnienia tętniczego krwi.

U dorosłych z przewlekłą niewydolnością nerek zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej hamują produkcję niezbędnych dla zdrowia jelita krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Skutkuje to stanem zapalnym i osłabieniem funkcji immunologicznych.

Dobry stan nerek to kwestia, o którą można zadbać poprzez odpowiednie podejście do zdrowia jelit. Pomoże w tym unikanie czynników przyczyniających się do dysbiozy i wspieranie lokalnej mikroflory poprzez dietę bogatą w probiotyki (korzystne bakterie i drożdże) oraz prebiotyki (utrzymujące je przy życiu substancje odżywcze).

Czytaj: Te produkty mają najwięcej prebiotyków. Zobacz, co jeść dla zdrowych jelit!

Jak sugerują badania osi nerki-jelito, środowisku drobnoustrojów tych narządów może dotkliwie szkodzić niedożywienie (w tym to spowodowane zaburzeniami wchłaniania w związku z dysbiozą), a także nadmierne stosowanie antybiotyków. Czynniki te mogą sprawić, że choroba nerek przerodzi się w ich schyłkową niewydolność.

Lekarze powszechnie przepisują antybiotyki noworodkom i małym dzieciom, co przyczynia się do zaburzeń mikrobioty jelitowej w tak wczesnym życiu. Prowadzi to przy tym do wzbogacenia rezerwuaru genów oporności na antybiotyki, które są przekazywane między patogenami i sprawiają, że stają się one odporne na ich działanie.

Jak ogólnie wiadomo, rozwój antybiotykooporności u bakterii sprawia, że leczenie infekcji staje się wyzwaniem, zwłaszcza u pacjentów z nawracającymi zakażeniami układu moczowego.

Częsta zależność od antybiotykoterapii wpływa także na urobiom, czyli mikroorganizmy zamieszkujące układ moczowy. W badaniach wykazano, że wynikająca z tego nieobecność drobnoustrojów rozkładających szczawiany, takich jak Oxalobacter formigenes, ma związek powstawaniem kamieni nerkowych (moczowych).

Do terapii wpływających na mikrobiotę jelita grubego, które stosuje się w praktyce klinicznej do leczenia chorób nerek, w tym przewlekłej niewydolności nerek, należą: interwencje dietetyczne, przyjmowanie prebiotyków, probiotyków i postbiotyków, przeszczep flory bakteryjnej jelit (inaczej stolca, ang. FMT) i fitoterapia.

W fitoterapii zakażeń antybiotykoopornymi szczepami bakterii używano kilku naturalnych składników, zwłaszcza polifenoli. Jednym ze źródeł należących do tej grupy flawonoidów i kwasów fenolowych, które mogą zapobiegać kolonizacji przez bakterie w infekcjach układu moczowego, są owoce żurawiny wielkoowocowej (Vaccinium macrocarpon).

Innym podejściem terapeutycznym jest przywracanie różnorodności mikrobiomu jelitowego u dzieci i dorosłych za pomocą przeszczepu stolca. Danych na temat zastosowania tej metody u dzieci z przewleką niewydolnością i innymi chorobami nerek jest jednak niewiele.

Informacje nt. osi jelito-nerki również dotyczą głównie osób pełnoletnich. Wynika z tego potrzeba przeprowadzenia zakrojonych na szeroką skalę badań w populacji pediatrycznej, by ustalić szczegóły związku mikrobioty jelitowej i chorób nerek u dzieci.

Źródło: Kidney–Gut axis: study shows potential link between gut dysbiosis and chronic kidney disease