Co wiesz o poezji konkretnej?

Prawda, trudno nie odnieść wrażenia, że artyści igrają sobie z naszym poczuciem estetyki, stawiając przed nami telewizor z sieczką i puszczając muzykę, przypominającą skwierczący na patelni bekon przygotowywany do porannej jajecznicy. O ile jajecznica bywa smaczna i ma swoich uzasadnionych zwolenników, o tyle - bez przygotowania - trudniej zrozumieć zachwyt nad rozrywającym uszy dźwiękiem o zdecydowanie zbyt wysokiej częstotliwości.

A jednak publiczność siedzi sztywno zapatrzona w migoczący ekran i chętnie wyciąga rękę po pieczątkę, która uraczy ich kolejną literacką zagadką. Zdarzają się, rzecz jasna, i wątpiący, ukradkiem zatykający uszy oraz tacy, którzy chcąc wyrazić swój brak aprobaty, umyślnie odbierają sobie możliwość przypieczętowania swej obecności, chowając dłonie głęboko w kieszeniach.

Publiczność wydaje się nieliczna, wcale nie z powodu nikłego światła. Tych, których nie zraziło słowo "poezja" w nazwie koncertu, można policzyć na palcach jednej ręki. Na nic zdały się zabiegi organizatorów, którzy w gorączkowej bezradności, wystawili piękną ażurową lampę przed Pianolę.

Tym, których z kolei nie zraził tytuł artykułu, ani jego dość obszerny wstęp, będący okrojoną relacją niedawnego koncertu emiter_frenczak poezja konkretna w Cafe Pianola, postaram się wytłumaczyć, czym jest ta tytularna poezja konkretna i dlaczego tak trudno było mi usiedzieć w czasie koncertu bez porozumiewawczych spojrzeń na mojego towarzysza.

Poezja konkretna to nic innego jak pewnego rodzaju symbioza znaczenia słowa oraz sposobu jego zapisu. Wydaje się to najprostszą definicją, lecz zapominającą o możliwości współistnienia wraz ze słowem filmu czy dźwięku. Najczęściej przytacza się słowa Stanisława Dródża, twórcy poezji konkretnej i jednego z najwybitniejszych jej przedstawicieli, który charakteryzował ją w ten sposób:

"...poezja konkretna polega na wyizolowaniu, zautonomizowaniu słowa. Wyizolowaniu go z kontekstu językowego, wyizolowaniu go także z kontekstu rzeczywistości pozajęzykowej, żeby słowo jak gdyby samo w sobie i dla siebie znaczyło. W poezji konkretnej forma jest zdeterminowana treścią, a treść formą. Poezja tradycyjna opisuje obraz. Poezja konkretna pisze obrazem".

Udając się na koncert, mamiło mnie natomiast słowo "poezja", słowo Dymitr, czyli nazwisko muzyka z lubianego przeze mnie zespołu Ewa Braun oraz opis projektu: "Samplujemy dźwięk i obraz. Litery są ożywione", pobudzający moją wyobraźnie w sposób widocznie nadmierny. Popełniłam błąd: nie zapoznałam się, czym taka poezja jest, nie obejrzałam relacji i nie poczytałam o tym zjawisku więcej. Gdybym tak zrobiła, projekt, na swój dziwny sposób, mógłby intrygować.

Już na samym początku prezentowanego przez duet artystów pokazu, dostrzec można choćby ów nawiązania do literatury niemieckiej - poezji, lecz uwaga, tej konkretnej. Na ekranie pojawiają się np. słowa Apfel (z niem. jabłko), ułożone w ten sposób, że swoim kształtem przypominają owoc. Reinhard Döhl, niemiecki pisarz, stworzył tę pracę ponad pół wieku temu.

Podobnie, o ile inaczej podchodzi się do zestawionych w kolumnie słów "kein fehler im system" (z niem. brak błędu w systemie), które w poprawny sposób zapisane są tylko w pierwszym i w ostatnim z wierszy, kiedy zdajemy sobie sprawę, że to również nawiązanie do poezji konkretnej, tym razem dzieła szwajcarsko-niemieckiego poety Eugena Gomringera, nazywanego ojcem poezji konkretnej.

Słyszymy zmiksowane dźwięki i odgłosy. Obrazy dawnych prac uzupełniają i inne wizualizacje, nagrane wcześniej filmiki oraz te, które kamera uchwyca na bieżąco (np. koszulka Franczaka, na której znajdują się nazwy markowych sklepów). Im więcej uda nam się z tych chaotycznych obrazów zrozumieć, tym większe nasze zadowolenie. Przepraszam, im więcej wydaje nam się, że rozumiemy.

Relacja video z koncertu: