Długi w spadku

Długi zmarłego z tytułu umowy pożyczki bądź kredytu wchodzą do spadku. Z tego względu obowiązek wykonania tych zobowiązań finansowych zaciągniętych przez zmarłego przechodzą z mocy prawa na jego spadkobierców. W skrajnych przypadkach może się zdarzyć tak, że w spadku po zmarłym pozostaną same długi. Bywa też, że spadkobiercy dowiadują się o zobowiązaniach zmarłego dopiero, gdy wierzyciel zacznie dochodzić od nich swoich pieniędzy. Istnieją, na szczęście, sposoby uniknięcia odpowiedzialności za długi spadkodawcy.

Z mocy prawa spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Powołanie do spadku może nastąpić zarówno z mocy ustawy, jak i na mocy testamentu. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił testamentu. Jeżeli zmarły rozporządził w testamencie tylko częścią swego majątku, to do pozostałej części stosuje się przepisy o dziedziczeniu ustawowym. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi on odpowiedzialność z całego swego majątku.

Istnieją dwa sposoby uniknięcia przez spadkobiercę odpowiedzialności za długi zmarłego całym swoim majątkiem. Pierwszy - to całkowite odrzucenie spadku. Drugi - to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ? czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wartości przedmiotów i praw wchodzących do spadku. Oba sposoby mają swoje dobre i złe strony, wybór jednego z nich należy poprzedzić dokładną analizą wartości spadku ? przede wszystkim oszacować, czy długi spadkowe nie przewyższają wartości rzeczy i praw do niego wchodzących.

Odrzucenie spadku jest opłacalne w sytuacji, gdy dług spadkowy przewyższa wartość rzeczy i praw wchodzących do spadku. Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Nie ma on wtedy jednak żadnych praw do spadku. W jego miejsce do dziedziczenia zostają powołane osoby, które dziedziczyłyby po odrzucającym spadek. Warto o tym pamiętać, gdyż w takim przypadku to na te osoby przejdzie obowiązek spłaty zadłużenia spadkodawcy. Do chwili podziału spadku (sądowego lub umownego) spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spłacił cały dług, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości ich udziałów. Natomiast od chwili podziału spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości swoich udziałów.

Jeżeli wartość przedmiotów i praw wchodzących w skład spadku przewyższa długi spadkowe, to w tej sytuacji opłacalne jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza jest zobowiązany do spłaty długów spadkowych do wysokości wartości rzeczy i praw wchodzących do spadku.

Istotne znaczenie ma tutaj to, czy wiedział on o wszystkich długach spadkowych. Jeżeli spłacił on niektóre długi spadkowe nie wiedząc o istnieniu innych długów, ponosi on odpowiedzialność za nie spłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością przedmiotów i praw wchodzących w skład spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił. Jeżeli natomiast spłacając niektóre długi spadkowe wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość przedmiotów i praw wchodzących w skład spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Można je złożyć przed sądem lub notariuszem. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku ? czyli przyjęciem odpowiedzialności za długi spadkowe całym swoim majątkiem. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych (np. niepełnoletnia lub ubezwłasnowolniona) albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeżeli wszyscy spadkobiercy powołani do dziedziczenia z mocy testamentu lub ustawy spadek odrzucili spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa. Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy. Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.