Inkunabuł z makulatury

- Kiedyś biblioteka była świątynią. Czytelnicy mieli szacunek do tego miejsca. W milczeniu wertowali zawartość katalogów. Dziś jest inaczej. Grupa czytających dla przyjemności jest coraz mniejsza. Książka staje się coraz częściej eksponatem, który warto mieć na domowej półce - opowiada Ewa Stelmachowska, dyrektor Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy.

Dyrektor twierdzi jednak, że biblioteki nie znikną. No bo w jaki sposób można się lepiej nauczyć wysławiania i pisania niż przez czytanie książek?

Kierski niekompletny

Bydgoska książnica jest najstarszą w naszym województwie. Powołano ją do życia 1 października 1903 roku. Pierwotnie nazywała się Bromberg Stadtbibliothek.

Podstawą księgozbioru były dwie kolekcje. Siedem tysięcy tomów biblioteka odziedziczyła po Fryderyku Raumerze, niemieckim historyku. Henryk Kruse zaś, redaktor "Kölnische Zeitung" przekazał rękopisy i nowości literackie.

- Biblioteka była wtedy pierwszą publiczną placówką kulturalną - wyjaśnia Ewa Stelmachowska. - Dopiero później powstały teatr, filharmonia i opera.
W 1908 roku książnica przeniosła się z nieistniejącego dziś budynku do swojej obecnej siedziby przy Starym Rynku 24. Prawdziwy rozwój biblioteki nastąpił po odzyskaniu niepodległości wraz z objęciem stanowiska dyrektora przez dr. Witolda Bełzę, który rozpoczął polonizację zbiorów .

Dzięki apelom w lokalnej i ogólnopolskiej prasie książnica otrzymała wiele cennych pozycji. Aleksander Janta-Połczyński ofiarował japońskie wydanie "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza. Powieść naszego sztandarowego pisarza jest dziś białym krukiem nawet w Japonii. Feliks Nowowiejski przekazał jedyny zachowany do dziś rękopis "Roty" Marii Konopnickiej. Także w okresie międzywojennym zbiory zostały wzbogacone o bibliotekę bernardynów.

- To jeden z dwóch naszych najcenniejszych eksponatów - tłumaczy Jolanta Ociepa, kierownik Działu Zbioru Specjalnych. - Należy do nich między innymi 99 inkunabułów, a więc wydawnictwa powstałych od wynalezienia druku do końca XVI wieku. Mamy jedyną na świecie ulotkę wydrukowaną we Florencji w 1489 roku. Została ona wydobyta z... makulatury, w którą była zawinięta książka.
Inną ważną pozycją jest kolekcja rękopisów przekazana przez Kazimierza Kierskiego w 1939 roku. Dziś jest, niestety, niekompletna. Jej część zaginęła podczas wojny.

Prawie pół miliona woluminów

W czasie okupacji niemieckiej, w latach 1939 - 1945, polskie druki zamknięto w osobnym budynku. Nikt nie mógł z nich korzystać. W lutym 1945 roku przystąpiono do porządkowania ocalałego majątku Biblioteki Miejskiej. Wkrótce po tym uruchomiono wypożyczalnię i Pracownię Naukową.

Z biegiem lat tworzono specjalistyczne czytelnie:

? Czytelnię Główną (1951 rok)
? Czytelnię zbiorów Specjalnych (1960)
? Czytelnię Regionalną (1964)
? Izbę Pamięci Adama Grzymały-Siedleckiego (1968)
? Czytelnię Biograficzną (1982)
? Wypożyczalnię Zbiorów Dźwiękowych (1989)
? Ośrodek Informacji Gospodarczej i Prawnej (2001)

Dziś biblioteka nosi imię dr. Witolda Bełzy, pierwszego polskiego dyrektora placówki. Księgozbiór Biblioteki Głównej liczy 456 681 woluminów, w tym 8 212 starodruków (wydawnictw wyprodukowanych od wynalezienia druku do 1800 roku).

W województwie kujawsko-pomorskim jest 478 publicznych placówek bibliotecznych. W ramach sieci działają dwie biblioteki wojewódzkie: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy i Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska w Toruniu.