Jak się chronić przed ukąszeniami?

Jedyną formą zabezpieczenia przed kleszczowym zapaleniem opon i mózgu jest profilaktyka. Powinniśmy używać odzież zakrywającą głowę, kark, ramiona aż po nadgarstki oraz wysokie obuwie i długie spodnie. Należy używać również repelentów, czyli środków odstraszających owady, które można zakupić w każdej aptece.

Po każdym powrocie z terenu, gdzie mogliśmy być narażeni na ukąszenie przez kleszcze, należy dokładnie obejrzeć skórę i w przypadku zauważenia kleszcza delikatnie usunąć go w całości, a następnie zdezynfekować rankę. Jeżeli nie uda nam się usunąć kleszcza lub usuniemy tylko jego część, powinniśmy zgłosić się do chirurga, który we właściwy sposób pozbędzie się kleszcza z naszego ciała.

Możemy również ochronić się przed zachorowaniem szczepiąc się szczepionką przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Pierwszą dawkę szczepionki najlepiej przyjąć na przełomie zimy i wiosny lub wczesną wiosną druga dawkę otrzymamy 1-3 miesiące później, a trzecią dawkę 9-12 miesięcy po dawce drugiej. Dawkę przypominającą należy brać co trzy lata.

Zaszczepić się powinni pracownicy rolnictwa i leśnictwa, myśliwi, zbieracze grzybów i jagód, ludzie spacerujący na obszarach łąk i lasów, dzieci przebywające na obozach i koloniach w miejscach zalesionych - dowiadujemy się w WSSE w Bydgoszczy.

Kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu zwane inaczej wczesnoletnim zapaleniem opon i mózgu jest wirusową chorobą centralnego układu nerwowego wywołaną przez wirusa z rodziny Toga. Wirus jest łatwo unieczynniany przez wysuszanie, pasteryzację lub przez poddanie go działaniu środków dezynfekcyjnych, ale może przetrwać wiele miesięcy np. w mleku i maśle lub w wilgotnym środowisku. Głównym przenosicielem i rezerwuarem wirusa są kleszcze, w Polsce Ixodus Ricinus. Wirus znajduje się w ślinie zakażonego kleszcza. Po wbiciu się w skórę kleszcz zaczyna ssać krew dopiero po ok. 12 godzinach, dlatego tak ważne jest jak najszybsze jego usunięcie. Główną drogą zakażenia jest ukąszenie przez kleszcza, ale opisano również zakażenie drogą pokarmową, tj. przez spożycie niegotowanego mleka od chorej kozy.

Kleszcze zimują głęboko pod ściółką leśną. Gdy wzrasta temperatura otoczenia wzrasta również ich aktywność. Rozpoczyna się to już w miesiącach marzec-kwiecień i trwa aż do jesienie, czyli października — listopada. Rozprzestrzenianiu się kleszczy sprzyja wilgotne lato i łagodna zima. Typowymi miejscami bytowania kleszczy są: brzegi lasów z graniczącymi łąkami, polany, miejsca nad rzekami i stawami, zagajniki z zaroślami, obszary, gdzie łączy się las liściasty z iglastym lub wysoki z niskim, obszary zarośnięte paprociami, jeżynami, leszczyną.

Typowymi miejscami ukąszenia u człowieka są miejsca odsłonięte czyli głowa, uszy, ręce i nogi, miejsca zgięcia dużych stawów. Na ogół samo ukąszenie przez kleszcza nie zostaje zauważone z powodu właściwości znieczulających, jakie posiada ślina kleszcza. Okres wylęgania choroby trwa od 2 do 28 dni od momentu ukąszenia. Najczęściej zakażenie jest bezobjawowe, ale u ok. 30% osób choroba rozwija się w trzech fazach. Pierwsza trwa od 1 do 28 dni. Wówczas objawy są grypopodobne: występuje gorączka, bóle głowy, mięśni, stawów, bóle krzyżowo-lędźwiowe, uczucie ogólnego zmęczenia i rozbicia, brak łaknienia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Druga faza trwa od 1 do 20 dni i okres wolny od objawów, a trzecia faza to już okres choroby ośrodkowego układu nerwowego pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu.

Objawy trzeciej fazy to wysoka gorączka, zawroty i bóle głowy, nudności, nadwrażliwość na światło, sztywność karku, objawy oponowe, zaburzenia świadomości, porażenie nerwów czaszkowych i rdzeniowych, drżenia mięśniowe, zaburzenia mowy, zaburzenia snu. W najcięższych przypadkach może dojść do śmierci, a trwałe następstwa neurologiczne zdarzają się w 6-46% przypadków. U dzieci przebieg choroby jest łagodniejszy niż u dorosłych, ale i tu zdarzają się przypadki śmiertelne. Brak jest leczenia przyczynowego, pozostaje jedynie leczenie objawowe.