O sztuce, która jest powodem represji i porywa tłumy. Konferencja UKW i MCK o kulturze zaangażowanej

Prelekcje dotyczą m.in. filmu, literatury, muzyki, malarstwa, architektury w różnych ujęciach: prawnym, ekologicznym, medialnym etc. - Jesteśmy bardzo pozytywnie zaskoczeni frekwencją. Przyjęliśmy ok. 50 zgłoszeń - zdradza Paulina Wenderlich. W konferencji będą uczestniczyć przedstawiciele ośrodków akademickich z całej Polski m. in. z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego, Łódzkiego, Śląskiego, Adama Mickiewicza, Mikołaja Kopernika, Kazimierza Wielkiego - wymienia Paulina Wenderlich. O wprowadzenie do tematyki poprosiliśmy organizatorów.

Kultura zaangażowana, czyli jaka?
Kultura zaangażowana nazywana jest także polityczną, więc rozumiemy to określenie na trzy sposoby. Z jednej strony, jako działania propagandowe w danym systemie politycznym, wykorzystywane przez władzę do manipulowania społeczeństwem. Z drugiej strony kultura, jako działania opozycyjne ze strony społeczeństwa, mające na celu walkę z systemem lub jego niedoskonałościami. W obu powyższych wyjaśnieniach mamy na myśli silne zaangażowanie zarówno władzy, jak i obywateli. Sztuka staje się więc narzędziem w polityce. Z trzeciej strony wszelkiego rodzaju wydarzenia, czy postaci historyczne stają się inspiracją do szerszej dyskusji poprzez sztukę i w sztuce. W tym przypadku zaangażowanie w „walkę” z kimś lub czymś jest mniejsze, to raczej forma opowieści, narracja obserwatora, a nie osoby zaangażowanej. Perspektywy patrzenia na kulturę zaangażowaną uzależnione są od tzw. momentu historycznego. Myślę, że Polska jest tego dobrym przykładem.

Wydaje się, że dziś polityka ma mniejszy wpływ na sztukę, a dominują inspiracje społeczne. Rzeczywiście tak jest?
To zależy, czy spojrzymy na problem globalnie, czy tylko w kontekście naszego kraju. Aktualnie w Polsce dominują raczej inspiracje społeczne. Przykładem zbioru takich koncepcji jest chociażby Gdyński Festiwal Filmów Fabularnych. Tacy twórcy, jak Wojciech Smarzowski czy Małgorzata Szumowska prześwietlają polskie społeczeństwo od stóp do głów. Jednak, jak wspomniałam wcześniej, ta – nazwijmy to – gęstość kultury zaangażowanej uzależniona jest od momentu historycznego, aktualnej sytuacji politycznej, władzy. Im większe społeczne zagrożenie wolności, tym silniejsza potrzeba tworzenia alternatyw. W tym kontekście sztukę można znakomicie wykorzystać, ponieważ bazuje na metaforach, języku ezopowym. Jest więc formą komunikacji.

Ponadto polityka ma silny wpływ na sztukę pod innym względem, bardziej przyziemnym, ekonomicznym. Zarówno w kontekście finansowania instytucji kultury, jak i działań konkretnych artystów, ale to temat na długą rozmowę.

Kiedy i w jaki sposób najsilniej polityka wywierała wpływ na sztukę?
Po części odpowiedziałam już na to pytanie wcześniej. Polityka najsilniej wywiera wpływ na sztukę w systemach niedemokratycznych. Konsekwencje niedostosowania do wizji władzy mogą być zatrważające. W tym kontekście mówimy o ograniczeniu – pod każdym względem – wolności. Sztuka jest przecież nie tylko sposobem poszukiwania nowoczesnych rozwiązań estetycznych, ale także możliwością podejmowania trudnych, często kontrowersyjnych zagadnień społeczno-politycznych. Implikuje dyskusje publiczne, bywa przyczyną represji i może porywać tłumy.

Kultura zaangażowana. Społeczno-polityczne inspiracje w kulturze i sztuce, 20 - 21 maja 2015, Bydgoszcz, program konferencji:

Dzień I Miejskie Centrum Kultury, ul. Marcinkowskiego 12-14 (Cafe Szpulka)

10.00-10.30 Otwarcie konferencji, powitanie uczestników i gości
10.30-13.00 Obrady plenarne - moderator dr Joanna Szczutkowska

10.30-10.45 - dr hab. Seweryn Kuśmierczyk (UW), Film „Skarga” Jerzego Wójcika jako obraz dramatu wydarzeń w Szczecinie w grudniu 1970 roku
10.45-11.00 - dr hab. Alicja Kisielewska (UwB), Filmowe świadectwa niezadowolenia z PRL-u
11.00-11.15 - dr Iwona Grodź (UAM), „Harfa Papuszy”. Kwestie społeczne w filmie Papusza (2013) Krzysztofa Krauze i Joanny Kos-Krauze

11.15-11.30 - dr hab. Łucja Demby (UJ), Nie tylko „Ranczo”. Wojciech Adamczyk – twórca zaangażowany
11.30-11.45 - mgr Agata Pospieszyńska (UŁ), Tahrircinema - kino społecznie zaangażowane

11.45-12.00 - dr Magdalena Kubarek (UMK), Między artystyczną ekspresją a moralnym zobowiązaniem – współczesna literatura muzułmańska jako literatura zaangażowana
12.00-12.15 - dr hab. Zdzisław Biegański (UKW), Bydgoski „Szabeskurier” – przyczynek do dyskusji na temat kształtowania się stereotypu Polaka-antysemity
12.15-12.30 - dr Radosław Sajna (UKW), Społeczno-polityczne inspiracje w muzyce poważnej - kompozytorzy zaangażowani w Hiszpanii i Hispanoameryce
12.30-13.00 - dyskusja
13.00-14.00 Przerwa obiadowa

14.00-16.00 Obrady plenarne – moderator mgr W. Trempała
14.00-14.15 - dr hab. Radosław Krajewski (UKW), Prawnokarne oceny kontrowersyjnych zachowań polegających na tworzeniu i prezentacji sztuki
14.15-14.30 - dr hab. Maria Ewa Szatlach (UKW), Czy proces komercjalizacji kultury i sztuki zagraża najważniejszym wartościom społecznym?
14.30-14.45 - dr Stefan Pastuszewski, Motywacje aktywności obywatelskiej w kulturze
14.45-15.00 - dr Michał Mochocki (UKW), LarpCollege of Wizardryjako produkt i platforma aktywizmu społecznego

15.00-15.15 - mgr Patryk Mamczur (UJ), Beztroskie getto? Twórczość afroamerykańskich artystów po migracji do wielkich miast Północy w latach 20.-40. XX w. i jej recepcja wśród białych obywateli USA
15.15-15.30 - mgr Emilia Anna Kaniuk (UWM), Prostytucja w malarstwie XVI i XVII w. – propaganda czy opozycja?
15.30-16.00 - dyskusja
16.00-16.30 Przerwa kawowa

16.30-17.30 Spotkanie literackie - mgr Szczepan Kopyt, dr Artur Nowaczewski
17.30-18.00 Koncert Szczepana Kopyta
18.00-20.00 Bankiet
20.00-22.00 Projekcja filmu „Citizenfour”, reż. Laura Poitras

Dzień II Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, ul. J. K. Chodkiewicza 30
9.00-11.30 Obrady sesyjne - s. Senatu – moderator mgr Paulina Wenderlich
9.00-9.15 - mgr Klaudia Anna Morawska-Żyśko (KUL), Poeta „spętany filmem”. Problematyka rewolucyjna w twórczości scenariopisarskiej W. W. Majakowskiego
9.15-9.30 - dr Krzysztof Okoński (UKW), Literatura zaangażowana (w służbie Stasi)
9.30-9.45 - mgr Katarzyna Roman-Rawska (UW), Od polityki literatury do polityki w literaturze. Najnowsza rosyjska proza zaangażowana.

9.45-10.00 - mgr Tomasz Jerzy Brenet (UŚ), Amerykańska polityka klasyfikacji a literacka próba ustalenia pozycji społecznej: twórczość mniejszości latynoskiej w drugiej połowie XX wieku
10.00 -10.15 - mgr Joanna Buda (UJ), Polityczny wymiar sztuki w koncepcji Chantal Mouffe
10.15-10.30 - Beniamin Kłaniecki (UAM), Polityka legitymizacji homoseksualności w „Maurycym” E. M. Forstera
10.30-10.45 - mgr Rafał Piekarz (UW), Pomieszanie języków. Krytyczna analiza dyskursu wokół instalacji Julity Wójcik na Placu Zbawiciela w Warszawie

10.45-11.00 –dr Marek Chamot (WSG), Nowe media i zagłuszanie kultury

11.00-11.30 - dyskusja
9.00-11.30 Obrady sesyjne - s. 105 – moderator dr Joanna Szczutkowska
9.00-9.15 - dr Alina Kaszkur (UKW), Znaczenie nowych form architektury w kreacji przestrzeni publicznej
9.15-9.30 - mgr Paulina Skorupska (UAM), W stronę społeczności lokalnych. Projekty sitespecific w dzielnicach polskich miast.

9.30-9.45 - dr Sławomir Sadowski (UKW), Architektura totalna XX wieku
9.45-10.00 - mgr Iwona Gołębiewska (UKW), Dolina Śmierci w Bydgoszczy jako symbol martyrologii w kulturze i sztuce
10.00-10.15 - mgr Magdalena Adamska (SWPS), Sztuka obalania czy sztuka obnażania? - krytyka porządku hegemonicznego według Jenny Holzer
10.15-10.30 - mgr Marta Król (KUL), Bursztynowe dary polityczne w XVII i XVIII wieku

10.30-10.45 - mgr Olga Boś (UMK), Od awangardy do realizmu socjalistycznego. Uwikłanie konstruktywistówrosyjskich w propagandę stalinowską, na przykładzie twórczości Aleksandra Rodczenki
10.45-11.00 - dr Marek Bednarz (AP w Słupsku), Demokratyczna kultura polityczna i rynek pracy

11.00-11.30 - dyskusja
11.30-12.00 Przerwa kawowa
12.00-14.00 Obrady sesyjne - s. Senatu – moderator dr Łukasz Jureńczyk
12.00-12.15 - mgr Monika Borys (UW), Emancypacje peryferii. Ciało i seksualność w sztuce Michała Łagowskiego
12.15-12.30 - mgr Michał Wójciak (UJ), Moda zaangażowana – ubiór jako manifest

12.30-12.45 - dr Krzysztof Trojanowski (UMK), „Powrót do ziemi”. Moda w służbie propagandy w latach 1939-1945
12.45-13.00 - dr Marcin Skibicki (UMK), „Anty-plakat” na usługach propagandy. Obrazy „pewnej” Francji na podstawie plakatu antyklerykalnego i antysemickiego
13.00-13.15 - dr Monika Opioła-Cegiełka (UKW), Pamięć - kultura - polityka. Piewcy rewolucji - sztuka zaangażowana w XIX- i XX-wiecznej Francji.
13.15-13.30 - mgr Kamila Kulczycka-Mulewska (UKW), Kobieta na plakacie socrealistycznym a problemy gospodarcze Polski w latach 1950-1956

13.30-14.00 - dyskusja
12.00-14.00 Obrady sesyjne - s. 105 – moderator mgr W Trempała
12.00-12.15 - Piotr Kamiński (UMK), Polityka krzyku. Muzyczna retoryka buntu w twórczości DiamandyGalás. Analiza wybranych zagadnień
12.15-12.30 - mgr Maciej Górecki (UKW), Wpływ aktywności artystycznej grupy „Bu-Ba-Bu” na kształtowanie się postsowieckiej kultury zachodnioukraińskiej na tle ukraińsko – rosyjskich sporów tożsamościowo – kulturowych.

12.30-12.45 - Filip Świtkowski (UMK), Twórczość amerykańskich raperów wobec przemian społeczno-politycznych w Stanach Zjednoczonych XXI wieku
12.45-13.00 - dr Marcin Jastrzębski (UKW), Wolność ekspresji artystycznej a wolność religii. Uwagi na kanwie tak zwanej sprawy Nergala
13.00-13.15 - mgr Przemysław Radziszewski (UKW), Postępowanie sądowe i praktyczne stosowanie prawa a kultura masowa
13.15-13.30 - mgr Marta Monika Zawichrowska, Kijów lat wojennych jako przejaw kultury zaangażowanej​
13.30-14.00 - dyskusja
14.00-15.00 Przerwa obiadowa
15.00-16.30 Obrady sesyjne - s. Senatu – moderator mgr Paulina Wenderlich
15.00-15.15 - dr Katarzyna Smyczyńska (UKW), Sztuka zaangażowana nieświadomie? E(ste)tyczne wybory EmmanuelleHoudart

15.15-15.30 - mgr Paulina Wenderlich (UKW), Kultura masowa w sferze publicznej. Zaangażowanie vs bierność
15.30-15.45 - dr Aleksandra Mochocka (UKW), Fantastyka naukowa Paolo Bacigalupiego w kontekście krytyki ekologicznej
15.45-16.00 - mgr Wojciech Trempała (UKW), Kultura zaangażowana ekologicznie
16.00-16.30 dyskusja
15.00-16.30 Obrady sesyjne - s. 105 – moderator dr Ł. Jureńczyk

15.00-15.15 - dr Magdalena Bierzyńska-Sudoł (UKW), Życie kulturalne młodych migrantów w Londynie po 2004 roku
15.15-15.30 - dr Barbara Gawęcka (UKW), Pomnik Legionistów w Kielcach
15.30-15.45 - dr inż. Marek Szczutkowski, Polityka w koszykówce – wydarzenia sportowe i relacje między sportowcami inspiracją dla twórców filmowych
15.45-16.00 - dr Joanna Szczutkowska (UKW), Polska Kronika Filmowa jako narzędzie propagandy w latach 1971-1980

16.00-16.15 - dr Łukasz Jureńczyk (UKW), Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Afganistanu w okresie interwencji radzieckiej w perspektywie filmu Wojna Charliego Wilsona w reż. Mike’a Nicholsa
16.15-16.30 dyskusja
16.30-16.45 podsumowanie i zamknięcie konferencji – s. Senatu