Pochówek 12 Powstańców Wielkopolskich w Brzozie

Polegli za Ojczyznę
19 i 20 stycznia 1919 roku, w czasie bitwy z Niemcami stoczonej w Brzozie, poległo 19 młodych żołnierzy z Pierwszego Pułku Grenadierów Kujawskich. Ciała 12 z nich pochowane zostały na zboczu wzgórza Kozak. Na miejscu zbiorowej mogiły, z inicjatywy komisarza Franciszka Sikorskiego i powołanego przez niego Społecznego Komitetu Budowy Pomnika, 27 maja 1923 roku odsłonięto pomnik ku czci poległych.

Archiwalne zdjęcie pomnika.

W uroczystości wziął udział ówczesny Prezydent Bydgoszczy dr Bernard Śliwiński. Pomnik na mogile Powstańców w dwudziestoleciu międzywojennym był miejscem obchodów corocznych świąt kościelnych, państwowych, uroczystości patriotycznych i lokalnych. Stał się symbolem zwycięstwa nad zaborcą.

Zniszczenie pomnika przez okupanta
Przetrwał on do początku lata 1940 roku, kiedy to na rozkaz hitlerowskiego okupanta, pomnik podcięto, przewrócono na schody i zasypano piachem.
W takim stanie pozostał do końca wojny. W 1945 roku społeczeństwo Brzozy i powiatu bydgoskiego, w miejscu zniszczonego pomnika, postawiło krzyż brzozowy, który dotrwał do września 1964r. 27 września 1964r. nastąpiło uroczyste odsłonięcie obelisku wraz z tablicą pamiątkową. W tej formie pomnik istniał do wiosny 2010 roku.

Pomnik w listopadzie 2008 roku.

Odbudowa
W 2005 roku z inicjatywy emerytowanego nauczyciela Alojzego Zmudzińskiego, Wójta Gminy Nowa Wieś Wielka Wojciecha Oskwarka i sołtysa Brzozy Waldemara Owczarzaka, powołano Gminny Komitet Odbudowy Pomnika Powstańców Wielkopolskich. Owocem prac komitetu i władz gminy była ekshumacja szczątków żołnierzy i rekonstrukcja przedwojennego pomnika, która nadal trwa.

Apel poległych
W 92 rocznicą odzyskania przez Polskę Niepodległości, w Kościele NPMP Królowej Polski w Brzozie i przy pomniku Powstańców Wielkopolskich, odbył się uroczysty pochówek ekshumowanych 7 czerwca 2010 roku szczątków 12 poległych Powstańców.
Ceremonii tej, obok władz gminy i społeczności Brzozy, towarzyszyli Marian Kadow – syn powstańca, honorowy Prezes Oddziału Kujawsko-Pomorskiego Towarzystwa Przyjaciół Powstania Wielkopolskiego, Waldemar Grochowina – syn powstańca z Inowrocławia oraz bratankowie pochowanego w Brzozie Walentego Górnego.
Uroczystości rozpoczął przejazd konduktu od granic gminy, ulicami Brzozy, w asyście policji oraz straży pożarnej. Prochy Powstańców wprowadzono do kościoła parafialnego w Brzozie. Wartę honorową przy trumnie pełnili strażacy z OSP Brzoza i Nowa Wieś Wielka, nauczyciele i uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Brzozie, harcerze z drużyny ,,Zielona Siódemka’’ oraz rekonstruktorzy z 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Msze świętą w intencji Powstańców Wielkopolskich oraz Ojczyzny uświetnił koncert klarnecisty Wojciecha Mrozka i przyjaciół.

Prochy Powstańców po mszy św. przeniesiono pod pomnik, gdzie spoczęły z należnymi im honorami. Przy pomniku wartę honorową pełnili młodzi pasjonaci z Grupy Rekonstrukcji Historycznej w Nowej Wsi Wielkiej. Apel poległych odczytał Waldemar Owczarzak.
Flagę okrywającą trumnę oraz pamiątki odnalezione podczas ekshumacji przekazano Barbarze Kępczyńskiej dyrektor Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Brzozie.

W mogile spoczęli:
_
_szer. Stanisław Chęsiak
szer. Tadeusz Ciesielski
szer. Walenty Górny
szer. Marian Krupski
szer. Maksymilian Krzymiński
szer. Józef Łysiak
szer. Kacper Myślińśki
szer. Józef Skrysiak
szer. W. Szmytkowski
szer. Wojciech Szymański
szer. Leon Tyczka
szer. Jan Wiśniewski

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI

Zobacz też:

• Dwa maszty do chmur
• Święto Niepodległości na Bartodziejach [MoDO]
• Tłumy na czołgach. Święto Niepodległości z PMW