Posłuchasz wykładu o budownictwie kościelnym

Polecająca nam to spotkanie Barbara Chojnacka zauważa, że intensywny rozwój budownictwa w czasach pruskich, kiedy powstały istniejące do dzisiaj gmachy użyteczności publicznej nie ominął architektury sakralnej. W obrębie starego miasta i śródmieścia pojawiły się wówczas kościoły: pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła na placu Wolności (pierwotnie: Pauluskirche, Weltzienplatz, 1872-1878, arch. Friedrich W. Adler), pw. Chrystusa Zbawiciela przy ul. Warszawskiej (Christuskirche, Karlsplatz, 1896-1897, arch. Heinrich Seeling), p.w. św. Andrzeja Boboli (Pfarrkirche, 1901-1903, arch. Heinrich Seeling) oraz kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa na Placu Poznańskim (Herz Jesu-Kirche, Elisabethmarkt, 1910-1913, arch. Oskar Hossfeld).

Te monumentalne budowle wielkością i charakterystyczną architekturą, o dominujących walorach neogotyku, typowego dla realizacji ewangelickich ingerowały w urbanistyczną przestrzeń miasta; wyjątkiem jest neobarokowa bryła kościoła NSPJ.
Problematyka budownictwa sakralnego czasów pruskich była i jest obecna w badaniach bydgoskich historyków sztuki, jednak żaden z wymienionych obiektów nie doczekał się monograficznego opracowania. Najczęściej kościoły przełomu stulecia zaistniały w szerszym kontekście np. twórczości architektów i ich bydgoskich realizacji.

Temat ten podjęła Ewelina Wojdak, absolwentka historii sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wykład powstał w oparciu o jej pracę magisterską Budownictwo kościelne w Bydgoszczy w latach 1872-1913. Problematyka architektury i jej wpływu na przestrzeń miejską, napisaną pod kierunkiem prof. UAM dr hab. Tadeusza Żuchowskiego, w Instytucie Historii Sztuki UAM w Poznaniu.

Autorka tak zapowiada: „O architekturze XIX wieku, a zwłaszcza o budownictwie sakralnym zwykło się myśleć jako o czymś wtórnym, skostniałym formalnie i przetwarzającym w nieskończoność te same wzorce. Dystans rodzimych badaczy do architektury neostylowej jest jeszcze potęgowany przez fakt, że większość tego typu budowli powstałych na terenie zaboru pruskiego było dziełem architektów niemieckich. Ten tok rozumowania często prowadził do doszukiwania się w formach architektonicznych cech nacjonalizmu lub do niedostatecznego zgłębienia procesów zachodzących w ówczesnym budownictwie, warunkujących określone ukształtowanie danego obiektu. Podobnie było w przypadku dotychczasowej literatury na temat bydgoskiego budownictwa sakralnego ostatniej tercji XIX i z pocz. XX wieku – badacze zwykle dokonywali powierzchownego wyjaśnienia stylistyki budowli i arbitralnie wskazywali dla niej wzorce. Tym samym brakowało kompetentnego, historyczno-artystycznego ujęcia kościołów bydgoskich w kontekście dziewiętnastowiecznej architektury europejskiej oraz niemieckiej, a także w odniesieniu do sytuacji urbanistycznej w mieście. Celem wykładu jest przybliżenie tych zagadnień oraz przedstawienie wpływu, jaki poszczególne kościoły wywarły na rozwój przestrzeni miejskiej, a także jak funkcjonowały w świadomości mieszkańców”.