Tak wyglądają zabytkowe kościołyna Google Street View i Google Earth [9.11.2022 r.] [zdjęcia]

Katedra św. Marcina i Mikołaja

Za Wikipedią: Katolicki kościół zbudowany w XV w. w stylu gotyckim w Bydgoszczy; kościół farny, katedra diecezji bydgoskiej, sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości.

Stanowi najwartościowszy zabytek staropolskiej architektury Bydgoszczy oraz doskonale wpisuje się w nadrzeczny klimat miasta. Zawiera dwa czczone i koronowane wizerunki maryjne: obraz Matki Bożej Pięknej Miłości (1467) w ołtarzu głównym oraz obraz Matki Bożej Szkaplerznej (1700) w ołtarzu nawy północnej.

Bydgoski kościół farny powstał z inicjatywy wójtów bydgoskich wraz z erygowaniem parafii, co nastąpiło po nadaniu praw miejskich Bydgoszczy, w 1346 r.

Pod budynek kościelny i przyległy cmentarz (czynny do 1809 r.) przeznaczono plac w północno-zachodnim narożu miasta, sięgający brzegów Brdy i jej odnogi Młynówki.

Zarówno miejska tradycja, zawarta w XVII-wiecznej kronice Bydgoszczy Wojciecha Łochowskiego, jak i przesłanki historyczne, przemawiają za tym, że przed budową kościoła farnego, istniała już starsza od niego kaplica pw. św. Idziego na przedmieściu Kujawskim.

Do czasu ukończenia budowy kościoła farnego, usytuowanego w obrębie murów miejskich, przy kaplicy św. Idziego rezydował pleban ustanowiony w następstwie formalnych aktów fundacji i erekcji bydgoskiej parafii. Epizod ten utrwaliła późniejsza tradycja, przypisując kościołowi św. Idziego godność najstarszej bydgoskiej świątyni parafialnej.

W tradycji uważa się, że bydgoski kościół farny wzniesiono jako drewniany. Świątynia istniała już prawdopodobnie już w 1364 r., przed erygowaniem pierwszego bydgoskiego konwentu zakonnego karmelitów (1398). Pierwsza wzmianka o księdzu (rektorze) przy świątyni pochodzi z 22 lipca 1402 r., wzmianka o kościele z 1408 r., a tytułem świątyni parafialnej została opatrzona w dokumencie z 1417 r.

Jeszcze przed pożarem, jaki strawił budowlę w 1425 r. świątynia musiała być murowana, gdyż w północnej ścianie nawy obecnego kościoła można rozpoznać ślady okien i portalu pierwotnej świątyni.

Dodatkowo w styczniu tego roku odbył się w niej synod duchowieństwa diecezji włocławskiej; te zaś sytuowano wyłącznie w reprezentacyjnych kościołach murowanych.

Odbudowa świątyni rozpoczęta w 1425 r. wiązała się z powiększeniem jej powierzchni i budową dwóch naw bocznych. Cechą szczególną kościoła jest to, że prezbiterium jest szersze od nawy głównej o prawie 2 metry, a także występuje odchylenie jego osi względem osi korpusu nawowego.

W 1466 r. świątynia była już ukończona. Od tego roku rozpoczęto upiększanie wnętrza przez lokalizację ołtarzy: Najświętszej Marii Panny (1466, w nawie północnej), Świętego Stanisława (1488) oraz ołtarza głównego zamówionego u poznańskiego malarza Wawrzyńca Stulera przez plebana bydgoskiego Mikołaja (1460). W 1497 r. biskup włocławski Krzesław z Kurozwęk odprawił w farze synod cząstkowy dla kleru kujawskiego.

W latach 1466–1502 prowadzono dalsze prace budowlane, polegające na wykończeniu wnętrz i upiększeniu kościoła. W 1559 r. na kalenicy dachu korpusu nawowego zainstalowano wieżyczkę na mały dzwon-sygnaturkę, odlany przez ludwisarza, mistrza Andrzeja. Kolejny dzwon zawieszono tam w 1668 r.