Jak można leczyć dotykiem, czyli terapia manualna

To nowoczesny sposób badania, diagnozowania i leczenia schorzeń kręgosłupa, stawów, tkanek miękkich i usprawniania pacjentów po unieruchomieniu, urazach i wypadkach. Na czym polega? Jak to możliwe, aby bez specjalistycznego sprzętu skutecznie leczyć?

Dorota Kowalewska: Co to jest terapia manualna? Mi się kojarzy z kręgarzami, do których czasami chodzą pacjenci. Ale oni raczej nie mają nic wspólnego z nowoczesną medycyną. I często szkodzą zamiast pomagać.
- Maciej Dzierżanowski: My korzystamy z całej dostępnej wiedzy, aby skutecznie diagnozować, a następnie leczyć i usprawniać. Diagnostyka przeprowadzona przez fizjoterapeutę – terapeutę manualnego jest systemem kompletnym. Szukamy przyczyny dolegliwości… czasami w lokalizacjach bardzo odległych od źródła bólu. Fizjoterapeuta po przeprowadzonej diagnostyce jest w stanie zlikwidować problem, z którym zwrócił się do niego pacjent, ale co ważniejsze tak poprowadzić usprawnianie żeby ten problem się nie powtarzał. Czyli mówiąc prostym językiem, nie sztuka jest odblokować zablokowany segment kręgosłupa. Sztuką jest taka fizjoterapia, która do tego zablokowania nie dopuści.
Terapia manualna nie powinna się kojarzyć z kręgarzami. W chwili obecnej fizjoterapeuci i lekarze zdobywają wiedze z zakresu medycyny manualnej na specjalistycznych kursach organizowanych przez wiele międzynarodowych stowarzyszeń medycyny manualnej.
W programach nauczania na kierunku fizjoterapia znajduje się przedmiot Terapia manualna gdzie przekazywana jest podstawowa wiedza z zakresu badania i leczenia manualnego narządu ruchu. Jednakże Katedra i Zakład Terapii Manualnej występująca jako samodzielna jednostka naukowo-dydaktyczna to rzadkość.

Kiedy się przydaje? Może jakiś przykład w naszego podwórka.
- Nasza Katedra jest związana z siatkarzami Delecty Bydgoszcz, którzy korzystają często z naszej pomocy. Również zawodnicy reprezentacji polski juniorów w kajakarstwie. Wiadomo, że uprawianie sporu wiąże się często z obciążeniami narządu ruchu na granicy tolerancji organizmu. Bóle stawów, mięśni, kręgosłupa, urazy sportowe. Często dochodzi do patologii funkcjonalnych często nazwanych zablokowaniami. W takich wypadkach skuteczna i szybką formą terapii jest właśnie terapia manualna. Znając specyfikę danej dyscypliny sportowej wiemy gdzie do urazów dochodzi najczęściej. Zbadanie pacjenta, ustalenie formy terapii i zestawu ćwiczeń, które zapobiegną w pewnym stopniu oczywiście nawracaniu kontuzji.

Na czym polegają takie ćwiczenia?
- Przede wszystkim są to systemy ćwiczeń, które w specyficzny sposób przywracają prawidłowe wzorce i stereotypy wykonywanego ruchu i prawidłowej postawy. Są to ćwiczenia oparte na regulacji proprioceptywnej (regulacji czucia głębokiego), Najczęściej stosujemy metody McKenziego, Karla Lewitta i PNF.

A na bóle głowy?
- To tylko pewien fragment naszej pracy, ale fakt pacjentów z bólami głowy często konsultujemy. Najczęściej są to pacjenci z tzw. odkręgosłupowymi bolami głowy. W takich przypadkach stosujemy trakcje, mobilizacje tkanek miękkich, terapie punków spustowych i zalecamy ćwiczenia do samodzielnego wykonania w domu. Są to najczęściej proste ćwiczenia z grupy ćwiczeń izometrycznych.

Zawsze słyszałam, że kręgosłup powinien być prosty.
- Tak, ale to zależy, w jakiej płaszczyźnie. Kręgosłup powinien posiadać naturalne krzywizny, które wynikają z jego budowy funkcji. Prawidłowe krzywizny gwarantują pełną amortyzacje centralnego układu nerwowego i równomierne obciążanie krążków międzykręgowych tzw. dysków. Brak naturalnych wygięć prowadzi do szybszej degeneracji krążków, zniszczeń połączeń międzykręgowych i np. bólów głowy, o których już wspominaliśmy. Ważne jest, abyśmy w ciągu życia utrzymywali te krzywizny jak najdłużej w odpowiednich proporcjach.

Ale czasami, aby postawić diagnozę korzystacie z nowoczesnych urządzeń?
- Oczywiście. Korzystamy ze zdjęć RTG, wyników i opisów tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, wyników USG czy badań densytometrycznych. Faktem jest, że podstawowe nasze badanie to badanie funkcjonalne i manualne, ale często w ww. badaniach szukamy potwierdzenia postawionej przez nas diagnozy i co chyba ważniejsze oceniamy szanse powodzenia terapii bezinwazyjnej i wykluczamy przeciwwskazania. Nie wszystko da się zbadać przy pomocy dotyku… Dlaczego nie skorzystać z tak dokładnych metod diagnostycznych. W końcu proszę pamiętać, że nasz praca opiera się o wiedzę medyczną. To nie są szamańskie sztuczki.

Katedra i Zakład Terapii Manualnej zajmuje się działalnością naukowa i dydaktyczną dla studentów fizjoterapii. Na zajęciach studenci poznają jak diagnozować pacjenta, oceniać jego możliwości funkcjonalne, dostosować odpowiednie techniki manualne z zakresu mobilizacji stawów i tkanek miękkich żeby w krótkim czasie osiągnąć jak najlepszy efekt terapeutyczny.

Dr n. med. Maciej Dzierżanowski jest kierownikiem Katedry i Zakładu Terapii Manualnej Collegium Medicum

Zobacz też:Zamiast iść do kręgarza, odwiedź fizjoterapeutę