Historia Bydgoszczy. Mieszkańcy weszli do ratusza i pobili prezydenta miasta, a działo się to 100 lat temu

Rozjuszonych napastników powstrzymała dopiero szarża konnej policji, w trakcie której oddano strzały. Zginęła jedna osoba, 9 zostało rannych.

Dwa miesiące po tych zdarzeniach najbardziej winni uczestnicy zamieszek stanęli przed bydgoskim sądem. Było ich w sumie 22, spośród których 12 doprowadzono na proces z aresztu sądowego, a 10 odpowiadało z wolnej stopy. Wśród nich znaleźli się Franciszek T., który przemawiał z balkonu kamienicy nr 4 na Starym Rynku do zgromadzonych tam około tysiąca bydgoszczan, podburzając ich przeciwko prezydentowi Janowi Maciaszkowi jako winnemu sprzyjania mniejszości niemieckiej oraz Stefan O., głośno obwiniający podczas wiecu Maciaszka o nasłanie na robotników wojska i policji.

Jak wynikało z przeprowadzonego postępowania, zebrani na rynku, usłyszawszy od urzędników, że Jana Maciaszka nie ma w jego ratuszowym biurze, wysłali delegację z Franciszkiem T. na czele, która miała odnaleźć i przyprowadzić prezydenta na plac, aby przed tam zgromadzonymi wytłumaczył się ze swojego postępowania. Grupa wiecowników udała się do domu Maciaszka przy ul. Gdańskiej, a nie zastawszy go tam ruszyła na dalsze poszukiwania. Po starciu z policjantami demonstranci wtargnęli do kawiarni „Bristol” nad Brdą, ulubionego lokalu prezydenta, a nie zastawszy go tam, wybili szyby, po czym przeszukali pobliskie kino. Potem, już większą grupą, wtargnęli do budynku magistratu, gdzie odnaleźli przestraszonego prezydenta.

Nie mając innego wyjścia, Jan Maciaszek postanowił przemówić do tłumu z okna budynku. Głosu jednak zabrać mu się nie udało, został dotkliwie pobity i siłą wywleczony z magistratu. Największy udział w tym, jak przyznali świadkowie, miał Bolesław P. Przy okazji skradziono Maciaszkowi zegarek, portfel i portmonetkę. Następnie siłą grupa wiecowników wlekła prezydenta, nadal go bijąc i popychając, przy aprobacie zgromadzonych ludzi na rynku, w stronę budynku sądów, głośno domagając się zamknięcia go w areszcie. Na ul. Jana Kazimierza tłum zatrzymał oddział konnej policji. Demonstranci wraz z uwięzionym prezydentem ukryli się za zatrzymanym tramwajem. Szarża konnej policji niewiele dała, wobec tego postanowiono użyć b roni palnej. Kiedy kilka osób upadło na bruk, Jan Maciaszek został uwolniony, a reszta agresorów rozpierzchła się po okolicy.
Podczas rozprawy oskarżeni, z których nikt wcześniej nie miał do czynienia z przekroczeniem prawa, bronili się sami, nie korzystając z pomocy obrońców. Twierdzili w większości, iż do czynów popchnęło ich wielkie wzburzenie i troska o los rodaków. Jedynie Franciszek T. twierdził w ostatnim słowie, iż powinien zostać uwolniony, ponieważ na wiecu przemawiał... w stanie „podchmielonym”, a ponadto czynił to na prośbę policji, apelującej o rozejście się tłumu. Kiedy stwierdził, że zbyt wysoki wymiar kary dla podsądnych może wywołać w mieście kolejne rozruchy, przewodniczący sądu odebrał mu głos i zagroził podwyższeniem kary.

Ogłoszenie wyroku miało miejsce czwartego dnia procesu, 27 sierpnia 1921 roku o godzinie 18.30 przy wypełnionym po brzegi audytorium.

Pięciu oskarżonych, których uznano za winnych podburzania demonstrantów, w tym Franciszka T., otrzymało kary po pół roku pozbawienia wolności. Bardziej surowo potraktowano tych, którzy bili i szarpali prezydenta Maciaszka. Trzej oskarżeni – Bolesław P., Antoni R. i Bolesław Z. otrzymali kary dwóch lat pobytu za kratami, czterej – rok, a jeden – ośmiu miesięcy. Dziewięciu podsądnych w wyniku zeznań świadków, których przez sądową salę przewinęło się ponad pięćdziesięciu, uwolnionych zostało od winy i kary, kosztami postępowania obciążono skarb państwa.
Jeszcze na sądowej sali kilku ze skazanych głośno oznajmiło, że nie przyjmuje wyroku i wnosi o jego rewizję. Do tego jednak nigdy nie doszło.

22 oskarżonych stanęło przed bydgoskim sądem o udział w zajściach na Starym Rynku, podczas których pobito prezydenta miasta, Jana Maciaszka.