Kawkę zna każdy. Ale czy na pewno? Te miejskie mądrale potrafią zaskoczyć. Sprawdź, czego nie wiedziałeś o kawkach

Kawki to średniej wielkości ptaki. W ich ubarwieniu przeważa czarny kolor, ale naprawdę jest to „kawka z mleczkiem”, bo boki głowy, szyi i karku mają domieszkę jaśniejszych, siwych, piór. Od tego ubarwienia odcina się wyraźnie czarna czapeczka na głowie. Samice i samce są tak samo upierzone. Warto też spojrzeć w oczy kawki. Ich tęczówki u młodych ptaków są wyraźnie niebieskie, natomiast u starszych stają się srebrzyste. W dodatku może okazać się, że kawka odwzajemni spojrzenie. A nawet będzie umiała rozpoznać naszą twarz (podobnie jak innych kawek). Mało tego, dowiedziono, że kawki wiedzą także, gdzie patrzymy i potrafią namierzyć obiekt, który wskazuje się wzrokiem. Z takim działaniem mają problemy nawet szympansy oraz psy.

Kawki należą do krukowatych, ale są najmniejszymi przedstawicielami tych ptaków, żyjącymi w Polsce. Są mniej więcej wielkości gołębia (długość ciała 30-39 cm). Kawki, szczególnie zimą, tworzą stada z gawronami i często są z nimi mylone. Kawki jednak są od nich mniejsze, a ich pióra nie są aż tak ciemne i nie mają metalicznego połysku. Gawrony są jednolicie czarne. Z kolei od wron siwych, również częstych mieszkańców miast, odróżnia ich brak szarych piór, które u wron pokrywają brzuch i grzbiet. Do kawki podobny jest też czarnowron (wrona czarna, wroniec), który z kolei jest całkowicie czarny, o połyskliwych piórach. To w Polsce stosunkowo rzadki ptak, który występuje tylko na niektórych obszarach.

Kawki to ptaki, które obecnie kojarzą się z miastami i rzeczywiście obecnie najchętniej je zamieszkują. Ale, jak pisze dr Andrzej Kruszewicz, dzieje się tak dopiero od końca II wojny światowej. Wcześniej te ptaki mieszkały na terenach, gdzie były rumowiska skalne oraz stare drzewa z dziuplami. Jednak, gdy „odkryły” powojenne ruiny, przeniosły się właśnie do nich i zamieszkały w zniszczonych miastach. Szybko zaadoptowały się do warunków, wykorzystując do gniazdowania różne szczeliny i załomy budynków, ze szczególnym uwzględnieniem kominów i szybów wentylacyjnych.

Czytaj także: Leśny ptak, który stał się mieszczuchem. To wybitny śpiewak i towarzysz ogrodnika. Poznajcie kosy i ich zwyczaje

Nowe miejsce zamieszkania wpłynęło też na jadłospis tych ptaków. Są wszystkożerne, a ptaki żyjące w miastach chętnie korzystają z różnych odpadków, odwiedzają śmietniki i chętnie zamieszkują w regionach, gdzie są one dobrze „zaopatrzone”. Ale kawki żywią się też owadami, ślimakami, owocami, a także ziarnami zbóż i innych roślin. Można je spotkać przemierzające trawniki w poszukiwaniu pędraków i innych „żyjątek”. Niestety kawkom zdarza się też napadać na gniazda innych ptaków i rabować jaja oraz pisklęta.

Kawki to towarzyskie i społeczne ptaki. Samce i samice tworzą pary, ale zakładają gniazda w pobliżu innych i tworzą kolonie. Trzymają się też razem poza okresem lęgowym. Ma to wiele zalet, bo na przykład ptaki z danej kolonii opiekują się młodymi, które straciły rodziców. Wspólnie tej reagują na drapieżniki i inne niebezpieczeństwa, a także szybko uczą się, co jest dla nich zagrożeniem. Ta wiedza wynika nie tylko z doświadczenia danego ptaka, ale też jest przekazywana innym. Kawki w ogóle szybko opanowują różne umiejętności oraz rozwiązywanie różnych problemów technicznych, związanych np. z pozyskaniem pożywienia. Potrafią nawet używać różnych przedmiotów jako prostych narzędzi.

Wielkość stad jest zróżnicowana. Jeśli są duże, można zaobserwować pewien ciekawy zwyczaj. Otóż podczas wysiadywania jaj przez samice, samce tworzą osobne stada i w męskim towarzystwie spędzają noce. W ciągu dnia karmią partnerki, a gdy wylęgną się pisklęta, będą karmione przez oboje rodziców.

Polecamy też: Szczygieł to kolorowy śpiewak, który uwielbia osty. Jest towarzyski i wesoły, a poznasz go po czerwonej masce

W kawczych stadach panuje ścisła hierarchia i ptaki mają ustalone pozycje. Jak podaje portal lasy.gov.pl:

W kolonii rządzi samica alfa, a dziedzictwo przekazywane jest jej córkom.

Pomimo że pozycja ptaków jest dziedziczona, jak najbardziej możliwy jest awans społeczny. Co ciekawe ptaki dobierają się w pary z osobnikami tej samej rangi. Nie ma miejsca na mezalianse, a w dodatku jeśli samiec lub samica zyskuje większe znaczenie, znajduje sobie nowego partnera, odpowiadającego obecnej pozycji.

Kawki długo opiekują się młodymi, które pozostają w rodzinnych stadach. Między innymi dlatego dr A. Kruszewicz przestrzega przed ratowaniem ptaków, jeśli nie jest to konieczne (tak jest np. w przypadku podlotów, które wyglądają nieporadnie i myśląc, że wypadły z gniazda, zabieramy je do domu). Te ptaki, które są wychowane przez człowieka i pozbawione kontaktów z członkami kawczej społeczności, będą miały problemy, by do niej wrócić. A kawka bez stada jest niczym. Dlatego należy pomagać tym ptakom, które rzeczywiście tego potrzebują, np. są ranne lub chore.

Kawki są dobrze widoczne w miastach, a szczególnie widoczne jest to zimą. Wynika to z faktu, że „nasze” kawki są osiadłe i nie odlatują na zimę, za to na ten okres przybywają do nas ich kuzyni z północy i wschodu. Te ptaki są wydzielane jako osobne podgatunki, jednak różnic między nimi przeciętny obserwator ptaków nie wyłapie. Poza tym zimą kawki chętnie stowarzyszają się z gawronami, więc wydają się jeszcze liczniejsze.

Polecamy: Dzięcioł może pomylić dom z drzewem i uszkodzić ścianę. Sprawdź, czy dostaniesz odszkodowanie. Zobacz, jakie dzięcioły żyją w Polsce

Choć kawki wydają się bardzo liczne – i rzeczywiście jest ich sporo, ale pamiętajmy, że żyją głównie w pobliżu człowieka i są dobrze zauważalne – to są objęte ochroną. Nie wolno ich zabijać, ani niszczyć gniazd. Natomiast dobrze jest zabezpieczać np. wyloty kominów i otworzy wentylacyjne, bo w nich chętnie zakładają gniazda i kłopot – dla nas i ptaków – gotowy.

Poza tym zaobserwowano, że liczba kawek maleje, szczególnie w centrach miast, co prawdopodobnie ma związek z ich „porządniejszym” wyglądem i zmianami w architekturze. W niektórych miastach, szczególnie Europy Zachodniej, te ptaki są już prawdziwą rzadkością. Zaskakująco duża jest też śmiertelność kawek. Nie dość, że ich lęgi nie zawsze się udają (szczególnie jeśli wiosna jest zimna i mokra), to śmiertelność ptaków wynosi ok. 50% w pierwszym roku życia i pozostaje na podobnym poziomie w drugim. Szczególnie ciężkim okresem jest zima, pozwólmy im więc korzystać z karmników, warto też wieszać budki lęgowe.

Wybrane źródła
Birds Can 'Read' Human Gaze, Science Daily
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
lasy.gov.pl
przygodyprzyrody.pl
ptakipolski.pl