70 lat napisów na budynkach D.A.G.

Wszyscy pozostawili po sobie ślady na murach budynków w formie znaków, napisów czy też graffiti. Niektóre są zaskakujące.

Dynamit Aktien Gesellschaft Vormals Alfred Nobel & Co. Bromberg to zakład zbrojeniowy, którego budowę w granicach obecnego "Zachemu" rozpoczęli Niemcy jesienią 1939 roku.

Znikające niemieckie napisy
Na terenie D.A.G. znajdowało się około 1500 budynków. Każdy z nich musiał być oznaczony odpowiednim numerem i sygnaturą. Z tego okresu zachowało się wiele niemieckich napisów na murach budynków - napisów, które są ostrzeżeniami przed niebezpieczeństwem, tablicami informacyjnymi, schematami korytarzy, albo stanowią numerację budynków.

Cześć z nich mimo upływu 70 lat lat jest w doskonałym stanie. Niestety część z nich za kilka lat całkowicie zniknie.

"Radziecka pornografia"
W styczniu 1945 r. teren fabryki został zajęty przez Armię Czerwoną. Wojska radzieckie na terenie fabryki przebywały do sierpnia 1945 r. Z tego okresu zachowało się wiele napisów na murach. Są to albo napisy wykonane ołówkiem na bielonych ścianach, filarach, lub malowidła z postaciami kobiet w zaskakujących pozycjach. Widać wyraźnie, że do kobiety o imieniu Żenia autor (autorzy) mieli wielką słabość.

Ludowe Wojsko Polskie
Ten okres jest najmniej "barwny" pod względem ekspresji autorów mimo, że wojsko przebywało na terenie zakładu do połowy lat 80. Zachowały się tylko fragmenty napisów żołnierzy pełniących wartę:
"Tu stał na warcie starszy (nieczytelne), któremu do cywila zostało 12 dni. (...) Cześć jego pamięci". Żołnierz był z Milicza.
I kolejne napisy, świadczące o kontroli miejsca, gdzie pełniona była warta. Wpisy z przeprowadzonej kontroli umieszczone zostały na... cegłach muru obok siebie. Wydają się ważnymi wpisami, ponieważ kontrolujący podpisywali się imieniem i nazwiskiem:
"Kontrolowałem posterunek dnia 7 maja 1956 o godzinie 15:00 Śmigielski Emil" i na kolejnej cegle tuż obok "Kontrolowałem posterunek 37 16 maja 1956 r. od godziny 16:00 do 20:00 Lewandowski Józef".

Czasy współczesne
Nie ominęli również ścian współcześni grafficiarze, którzy w charakterystyczny i obrazowy sposób uwiecznili fragment tragicznej historii zakładu. Napis jest w doskonałym stanie, jednak czy farba w sprayu przetrwa kolejne 70 lat - czas pokaże.
Prezentowanie elementów historii w formie graffiti mnie przekonuje. To dobry kierunek, który powinni mieć na uwadze twórcy przyszłego muzeum architektury przemysłowej.

Zobacz też:

• ****

**

• Cmentarzysko schronów
• Podziemne tunele. Dynamit Aktien Gesellschaft Vormals Alfred Nobel & Co. Bromberg (D.A.G.).

Od redakcji: Przypominamy, że każdy z Was może zostać dziennikarzem obywatelskim serwisu MM Moje Miasto! Zachęcamy Was do zamieszczania artykułów oraz zdjęć z ciekawych wydarzeń i imprez. Piszcie też o tym, co Wam się podoba, a co Wam przeszkadza w naszym mieście. Spróbujcie swych sił w roli reporterów obywatelskich MM-ki! Pokażcie innym to, co dzieje się wokół Was. Pokażcie, czym żyje miasto.